Ιστορική αναδρομή... δια χειρός Σαράντη Παπαδέλλη

το λιμάνι της Μυτιλήνης

Είναι μεγάλη τιμή και υποχρέωση να ακολουθήσουμε ένα οδοιπορικό για την ιστορική πορεία αυτού του τόπου που φέρει το όνομα Ανεμώτια.

Το χωριό μας που βρίσκεται σε απόσταση 55 χλμ, από την πόλη της Μυτιλήνης, έχει ιστορία αιώνων από την αρχαία Ελλάδα αφού φέρει την ονομασία του από ένα προσονύμιο της θεάς Αθηνάς. Ανεμώτις δηλαδή περιοχή που καταπραϋνει τους ανέμους, με ω ( ωμέγα ) η σωστή σημασία του και όχι με ο (όμικρον ) όπως το καθιέρωσε ένας Νομάρχης της Χούντας το 1970.

Στην παραπάνω αλήθεια καταλήγει κανείς αν διαβάσει το βιβλίο '' Έργα και Ημέρες᾽᾽του εξ Ανεμώτιας Λεσβίου Γυμνασιάρχη συγγραφέα και ιστορικού Χρήστου Ενισλείδη ή Αινιζέλη.
Το λεξικό του Γερμανού Πάπε και το βρετανικό λεξικό των Λίντελ - Σκότ και αν θέλει κανείς να ανατρέξει στα αρχεία της Ιεράς Μονής Λειμώνος.

Το μικρό μας χωριό ανέδειξε πολλούς και σπουδαίους επιστήμονες, όπως γιατρούς, δικηγόρους, οικονομολόγους, καθηγητές και πολλούς δασκάλους, αλλά και σπουδαίους αυτοδίδακτους τεχνίτες με χαρισματικές ικανότητες όπως λιθοξόους, κτίστες, μαραγκούς κλπ, που είχαν αφήσει δείγματα της δουλειάς τους σε όλη την Ελλάδα και στα απέναντι παράλια της Μ. Ασίας, στη Συρία, στα Ιεροσόλυμα και αλλού.

Η Ανεμώτια το 1890 είχε 1200 κατοίκους, το 1940 είχε 1400 και το 1961 είχε 1212 κατοίκους. Σήμερα κατοικούν σε αυτό μόνο 350 οι πιο πολλοί γέροντες και γερόντισσες.

Ο τόπος μας ανέδειξε, σπουδαίους ανθρώπους και οικογενειάρχες τόσο στον Ελλαδικό χώρο όσο και στην Αμερική και την Αυστραλία. Οι πληθυσμιακές αλλαγές που έχουν παρατηρηθεί οφείλονται στην πολιτική των κυβερνήσεων των τελευταίων δεκαετιών που άνθρωποι εγκατέλειψαν την ύπαιθρο χώρα της Ελλάδας και ασχολήθηκαν μόνο με την πολιτική της αστυφιλίας, δημιουργώντας πόλεις τέρατα και η όμορφη επαρχία αφέθηκε στις τύχες της.

Στην περίπτωση του χωριού μας σημαντικότατος ήταν ο ρόλος που έπαιξαν τέσσερα ρεύματα μαζικής μετακίνησης πληθυσμών.
1) Η καταστροφή της Σμύρνης το 1922
2) Το μεταναστευτικό ρεύμα προς Αμερική το 1930-1950
3) Το μεταναστευτικό ρεύμα προς Αυστραλία το 1950-1960
4) Η μετανάστευση προς τα μεγάλα αστικά κέντρα της Αθήνας και του Πειραιά το 1960-1980.

Η περιοχή μας είναι αγροτική με καλλιέργειες της ελιάς, της αμπελουργίας και παλαιότερα του καπνού και τη συλλογή βελανιδιού μέχρι το 1972 όπου η χημική δέψη έδωσε τέλος στη χρήση του για την βυρσοδεψία. Η περιοχή μας είναι όμως και κτηνοτροφική. Από αυτές τις εργασίες υπάρχει ένα καλό εισόδημα.

ελαιώνες του νησιού 

Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας αναπτύχθηκαν και άλλα επαγγέλματα που έφερναν εισοδήματα από την εργασία τους στις Μικρασιατικές περιοχές, όπου πήγαιναν κάθε χρόνο οι κάτοικοι για κάποιους μήνες. Για λόγους δουλειάς έμεναν στις πόλεις της τότε ακμάζουσας Ιωνίας τόσο στα γράμματα όσο και στις τέχνες. Εκεί αποκτούσαν και πολλές σοβαρές γνωριμίες και φιλίες με τους Έλληνες της Ιωνίας στη Σμύρνη, στα Μοσχονήσια, στο Αϊβαλί, στην Πέργαμο, στην Προύσσα και αλλού.
Εκεί διαπίστωναν, ότι είχαν κοινά γνωρίσματα με αυτούς όπως θρησκεία, γλώσσα, ήθη, έθιμα, παραδόσεις, τραγούδια και άλλες συνήθειες.

Η Μικρασιατική καταστροφή του ᾽22 και η ανταλλαγή πληθυσμών έφεραν τον κόσμο πολύ κοντά, ώστε εύκολα μπορούσαν να συνυπάρξουν με τους Μικρασιάτες πρόσφυγες που επέλεξαν να εγκατασταθούν στο χωριό μας, αφού λόγοι πολιτισμικοί, πολιτιστικοί και κοινωνικές δοξασίες ήταν ίδιες, ώστε να επιτευχθεί αυτή η ώσμοση των κατοίκων του χωριού μας.

Το πάντρεμα γενικότερα στο νησί μας του Ιωνικού και του Αιολικού πολιτισμού έφερε η Λεσβιακή Άνοιξη και τότε αναδείχτηκαν οι στυλοβάτες της, που η λογοτεχνική πένα τους εξιστόρησε τα γεγονότα των καιρών με την γλαφυρότητα καιτην ευστροφία που διέθεταν, τον Ο. Ελύτη ( Αλεπουδέλης), τον Ηλία Βενέζη, τον Φώτη Κόντογλου , τον Στρατή Μυριβήλη, τον Αργύρη Εφταλιώτη και άλλους..

Ο ξεριζωμός από την Ιωνική Γη και η προσφυγιά, έφερε τον περισσότερο κόσμο μετά τον διωγμό στην Αττική, αφού τα πλοία από τη Σμύρνη είχαν προορισμό το λιμάνι του Πειραιά. Άρχισαν να οργανώνουν τη ζωή τους σε μια αραιοκατοικημένη περιοχή, δίνοντάς της αργότερα την ονομασία ᾽᾽Νέα Σμύρνη᾽᾽, σε ανάμνηση της πατρώας γης τους αυτοί και οι πρόγονοί τους έζησαν επι αιώνες.

Εκεί η ονοματοδοσία των δρόμων τους ήταν Μ. Ασίας, Ιωνίας, Μαγνησίας, Μοσχονησιών, Αϊβαλί, Προύσσας και άλλων, έτσι ώστε βγαίνοντας από την πόρτα του σπιτιού τους να αντικρίζουν γνώριμα ονόματα. Έκτισαν τα σπίτια τους γύρω από το κέντρο του θρησκευτικού και πολιτιστικού τους συμβόλου, την εκκλησία της Αγίας Φωτεινής που έκαψαν τα μανιασμένα στήθη της Ανατολίας. Σ´αυτήν την εκκκλησία επί σειρά ετών αρχιψάλτης ήταν ο συμπατριώτης μας Χρήστος Βέργης ή Βέργος.

Η Εκκλησία της Αγίας Φωτεινής στη Νέα Σμύρνη

Με αυτόν τον κόσμο ήλθαν αργότερα σε επαφή τόσο οι πρόσφυγες που είχα εγκατασταθεί στην Ανεμώτια όσο και οι ντόπιοι κάτοικοι της Ανεμώτιας γνώριμοι τους από παλιά, που την εποχή της αστυφιλίας προσέγγισαν την περιοχή. Έχτισαν τα σπίτια τους, δημιούργησαν τα καφενεία τους και γενικά οργάνωσαν τη ζωή τους.

Συνήθειά τους τα Σάββατα και τις Κυριακές οι εσωτερικοί αυτοί μετανάστες με το ουζάκι τους στο καφενείο, ταξίδευαν και ονειρεύονταν την μικρή πατρίδα, το χωριό τους και τους δικούς τους ανθρώπους που άφησαν εκεί. Βέβαια δεν ξεχνούσαν να εύχονται και στην υγειά των ξενιτεμένων αδελφών τους στην Αμερική και την Αυστραλία.

Από πολλές συζητήσεις και σκέψεις προέκυψε η ιδέα να δημιουργηθεί ένας χώρος που θα τοποθετήσουμε τα ενθυμήματα μας και θα έχουμε τη δυνατότητα να εκφραστούμε πολιτιστικά και να δημιουργήσουμε τις αρετές καλλιτεχνικές και επιστημονικές ώστε να τις μεταδίδουμε στα μέλη μας.

Το 1977, ιδρύσαμε τον Μορφωτικό Σύλλογο Ανεμωτισσίων Λέσβου, που δεν θα ήταν μόνο εκδρομικός και εξωραϊστικός αλλά και μορφωτικός. Θα είχε σκοπό να παίξει το ρόλο της γέφυρας των μελών με τους ντόπιους του χωριού και τους απόδημους όπου κι αν βρίσκονταν. Άρχισε η προσπάθεια να μαζευτούν τα χρήματα από τα μέλη του συλλόγου και τους απόδημους. Έτσι αγοράστηκε η στέγη στην οδό Βουτυρά 8 στη Ν.Σμύρνη.

Παράλληλα εκδόθηκε η εφημερίδα ᾽᾽Παλμός της Ανεμώτιας᾽᾽, που φθάνει σε όλα τα μέρη της Ελλάδας αλλά και στο εξωτερικό, που ζουν οι μετανάστες μας και διψούν να μάθουν κάτι από την πατρίδα για να μη νιώθουν ξεκομμένοι από την πατρώα γη.

Κάθε χρόνο ο σύλλογός μας τον Αύγουστο οργανώνει γιορτές στο χωριό, που ζωντανεύουν μνήμες για τους μεγαλυτέρους και δημιουργεί αισθήματα συντροφικότητας για τους νεώτερους, ώστε να γνωρίσουν τη σπουδαία καταγωγή τους.

Τους άλλους μήνες του χρόνου στο χώρο του Συλλόγου διοργανώνονται Χριστουγεννιάτικες, αποκριάτικες εκδηλώσεις αλλά και πολιτιστικές ημερίδες με διαλέξεις, ομιλίες ειδικών, ώστε να εξυπηρετείται ο σκοπός της ύπαρξης αυτού του συλλόγου.

Την Πρωτοχρονιά εκδίδεται ημερολόγιο με φωτογραφίες από τις τοποθεσίες και εικόνες από τις ομορφιές του χωριού μας. Έτσι διατηρείται η ιστορικότητα του χωριού μας, η παράδοση και η σύγχρονη παρουσία μας στον τόπο που γεννηθήκαμε τιμώντας έτσι και τη μνήμη των προγόνων μας.

Η αγάπη και η λαχτάρα γι αυτόν τον τόπο έκανε τον ποιητή να εκφραστεί γλαφυρά στους παρακάτω στίχους...
᾽᾽ Αν ο θεός μας χάριζε άλλη μια ευκαιρία στον κόσμο ετούτο να ξαναβρεθούμε χωρίς περίσκεψη καμμιά, δίχως ολιγωρία στον ίδιο τόπο θα θέλαμε να ξαναγεννηθούμε᾽᾽.

Του Σαράντη Παπαδέλλη.

Η Ανεμώτια